آیاعذاب قبروجوددارد؟

آیاعذاب قبروجوددارد؟

قبر در اعتقاد مسلمانان يا باغي از باغهاي بهشت و يا گودالي از گودالهاي جهنم است كه خداوند متعال آن را برزخ بين دو زندگي قرار داده كه بين آن دو زندگي فاصله مي اندازد و آن شبيه ايستگاه انتظار است. ماداميكه عمر انسانها در حيات زندگيشان پايان يافته باشد در قبر عذاب يا نعمت داده مي شود

دلايلي از كتاب و سنت بر عذاب قبر و نعمتهاي آن

الله تعالي مي فرمايد:*النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ*[1] «آتش هر صبح و شامگاهي بر آنها عرضه مي شود و روز قيامت نيز گفته مي شود آل فرعون را به شديدترين عذابها داخل كنيد.» عرضه داشتن آتش در اينجا نوعي از عذاب است و آن بدون شك قبل از روز قيامت مي باشد؛ زيرا الله تعالي مي فرمايد:*وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ* «و روز قيامت نيز گفته مي شود آل فرعون را به شديدترين عذابها داخل كنيد.» و اين بر عذاب قبر دلالت مي نمايد پیامبرمي فرمايد:**إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا مَاتَ عُرِضَ عَلَيْهِ مَقْعَدُهُ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ إِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَمِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَإِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَمِنْ أَهْلِ النَّارِ يُقَالُ هَذَا مَقْعَدُكَ حَتَّى يَبْعَثَكَ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ** (هرگاه يكي از شما بميرد جايگاهش را شب و روز به او نشان دهند؛ اگر از اهل بهشت باشد جايش را در بهشت به او مي نمايانند و اگر از اهل آتش باشد جايش را در آتش بر او عرضه مي دارند به او گفته مي شود اين جايگاه توست تا اينكه خداوند در روز قيامت به سوي آن تو را زنده مي كند.) همچنين از دلايل اثبات عذاب قبر اين آيه الله تعالي مي باشد كه مي فرمايد:*فَذَرْهُمْ حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي فِيهِ يُصْعَقُونَ (45) يَوْمَ لَا يُغْنِي عَنْهُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ (46) وَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا عَذَابًا دُونَ ذَلِكَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ*[2] «ايشان را به حال خود واگذار تا ملاقات كنند روزي را كه در آن بيهوش مي شوند روزي كه مكر و كيدشان كارساز نيست و ياري داده نمي شوند و براي كساني كه ظلم كردند عذاب ديگري نيز وجود دارد ولي بيشترشان نمي دانند.» طبري در تفسير اين آيه*وَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا عَذَابًا دُونَ ذَلِكَ* [از ابن عباس نقل مي كند كه گفت: منظور عذاب قبر پيش از عذاب قيامت است.] و همچنين الله تعالي مي فرمايد:*وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلَائِكَةُ بَاسِطُو أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنْتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ*[3] «و اگر ظالمان را در هنگام شدايد مرگ مي ديدي كه ملائكه دستهايشان را گشوده اند و مي گويند: نفسهايتان را خارج كنيد و به خاطر آنچه به ناحق بر خدا بستيد و از آيات او استكبار نموديد امروز به عذاب خوار كننده جزا داده مي شويد.» قول و سخن ملائكه عذاب كه*الْيَوْمَ* مي گويد بر زمان حاضر دلالت مي كند و آن بدون شك قبل از روز قيامت است كه دلالت مي كند بر اينكه كافران قبل از زنده شدن و حساب و كتاب عذاب مي شوند. اينها بعضي از آياتي بودند كه بر عذاب قبر دلالت مي نمودند و احاديث در اين زمينه بسيارند كه به چند نمونه از آنها اشاره مي كنيم:

از زيد بن ثابت _ رضي الله عنه _ روايت است كه كه گفت: يكبار همراه پيامبر _صلي الله عليه و سلم بوديم در آن نزديكي با تعدادي گور روبه رو شديم. پيامبر _صلي الله عليه و سلم _ گفت (چه كسي ياران اين قبرها را مي شناسد؟ مردي گفت: من. پيامبر _صلي الله عليه و سلم _ فرمود: آنها چه وقت مردند؟ گفت: در دوران شرك مردند. رسول الله _صلي الله عليه و سلم_ فرمود: همانا اين امت در قبرهايشان امتحان و آزمايش مي شوند. اگر ترس از دفن نكردن مرده هايتان نبود از خدا مي خواستم كه عذاب قبر را بشنويد همانطور كه من مي شنوم سپس صورتش را به ما كرد و گفت: از عذاب آتش جهنم وغذاب قبر به خدا پناه ببريد)

از ابن عباس _ رضي الله عنهما _ روايت است كه: پيامبر _صلي الله عليه و سلم _ بر دو قبر گذشت؛ فرمودند:** (اين دو عذاب مي شوند و عذابشان به خاطر چيز بزرگي نيست، يكي از ايشان خود را از ادرار پرهيز نمي نمود و ديگري در بين مردم سخن چيني مي كرد.)

شبهات كساني كه عذاب قبر را انكار مي كنند و رد بر آنها

از جمله آنچه كه انكار كنندگان عذاب و نعمتهاي قبر به آن استناد مي كنند سخن الله عزوجل است كه مي فرمايد:*لَا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولَى*[9] «در آن جز مرگ اولي مرگي را نخواهند چشيد.» مي گويند: اگر در قبرشان زنده مي شدند يك بار در دنيا و بار ديگر در برزخ مرگ را مي چشيدند.

و بر انكار خويش به قول الله تعالي نيز استناد مي كنند*وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ*[10] «و تو نمي تواني كساني را كه در قبر هستند شنوا گرداني.» مي گويند: هدف آيه تشبيه كردن كافران به اهل قبور در نشنيدن است؛ اگر مرده در قبرش زنده بود يا احساس مي كرد خداوند آنها را به مرده تشبيه نمي كرد.

اما از جهت عقلي مي گويند: ما شخصي را مي بينيم كه به صليب كشيده شده و در اين حالت مي ماند تا اينكه اجزاي بدنش از بين مي رود. ما در آن هيچ علامت حياتي كه نشان دهنده عذاب يا نعمت باشد، نمي بينيم. مردي در آتش مي سوزد و گوشتش تكه تكه مي گردد اما ما اثري از عذاب يا نعمت نمي بينيم.

در جواب شبهه اول مي گوييم: ايمان به زنده بودن مردگان در قبر مقتضي اين نيست كه بايد حيات برزخشان با حيات دنيا يكي باشد، بلكه آن حياتي مخصوص به خود دارد كه الله سبحانه آن را براي ايشان مقدر كرده است. و لازم نيست امواتي كه عذاب يا نعمت داده مي شوند همچنانكه منكران مي گويند بار ديگر بميرند زيرا حيات آن دو(برزخ و دنيا) با هم مساوي نيست و هر كدام حيات مخصوص به خود را دارند.

منشأ اشتباه نزد انكار كنندگان عذاب قبر اين است كه گمان مي كنند مرده به طور كلي از بين رفته و چيزي احساس نمي كند و اين چيزي است كه نصوص شرعي از كتاب و سنت آن را رد مي نمايد. در ضمن اين آيه در سياق شكرگزاري بر اهل بهشت است كه در آن جاودانند؛ ديگر مرگي را نمي چشند جز آنچه بار اول در حيات اولي چشيدند. در آيه سخني از عذاب و يا نعمتهاي قبر نشده و آيه بحثي در باره آن ننموده است پس استدلال به آن قرار دادن چيزي در جايي است كه به آن تعلق ندارد.

اما در جواب شبهه دوم بايد گفت:آيه در صدد تشبيه كردن حال كافران به اهل قبور از اين جهت كه شنيدن موعظه و آيه نفعي به حالشان ندارد، مي باشد. پس آيه شنيدن را نفي نمي كند بلكه بهره مند شدن از شنيدن را نفي مي كند. زيرا كافران كه مراد آيه آنها هستند به مردگان تشبيه شده اند بدون شك آيات را مي شنوند ولي به وسيله آن بهره اي نمي برند.